Merhabalar, bugün sizlerde Metaverse nedir? Metaverse dünyası nedir ve neler barınındırır? sorularını yanıtlayacağız.
Her beş on yılda bir, çok az kişinin bildiği teknik bir terim bir anda herkesin konuştuğu popüler bir teknolojiye dönüşüyor. İnternet, siber uzay, sanal dünya, üç boyutlu ortam, artırılmış gerçeklik, sosyal ağ, 5G, Bitcoin, NFT ve daha birçok kavram… Son dönemde bunlara bir yenisi daha eklendi: Metaverse. Peki nedir bu metaverse? Nasıl çalışıyor? Onu ne zaman kullanmaya başlayacağız? Hayatımızı nasıl etkileyecek? Metaverse’ten arsa almalı mıyız? Son gelişmeler neler? Bu yazıda metaverse’ü tüm ayrıntılarıyla ele alıyoruz ve aklınızdaki birçok soruyu cevaplandırmaya çalışıyoruz..
METAVERSE NEDİR ve Ne İŞE YARAR?
İngilizcede “evren” ve Yunancada “ötesi, sonrası” anlamlarına gelen iki kelimenin birleştirilmesiyle oluşan “Meta–universe”ten türeyen bu kavram, “evren ötesi” olarak çevrilebilir. Buradan da anlayacağımız gibi Metaverse, içinde yaşadığımız sosyal hayattan farklı bir evreni, ‘gerçek ötesi’ bir dünyayı tanımlıyor. Bu yeni evrende insanlar kurgusal karakterler yaratarak sanal dünyada AR (artırılmış gerçeklik) teknolojisiyle gerçek dünyadan tamamen farklı bir evrende sosyalleşebilecek.
Sıkça merak edilen bir soruyu da cevaplamış olalım: “Metaverse’ün kurucusu kim?”. Aslında Metaverse’ün tek bir kurucusu veya sahibi bulunmuyor. Kavram; artırılmış gerçeklik ve blockchain teknolojisinin sosyal medyayla olan bir kombinasyonuyla bugünkü tanımına ulaştı. Yani Metaverse’ün teknolojik ve ekonomik değişikliklerle birlikte bütün kullanıcıları tarafından şekillendirilen, merkeziyetsiz bir sanal evren olduğu söylenebilir.
Metaverse, VR (sanal gerçeklik) teknolojisinin ilerlemiş bir modeli gibi anlaşılabilse de hiçbir VR uygulaması bu denli geniş kapsamlı bir evren tasarımını içermemişti. Bu tasarımın öncülü olarak verilen en bilindik örnek, bir gerçek hayat simülasyonu olan Second Life adlı 2003 yapımı oyun. Bu oyunda bir profil yaratıyor, nasıl görüneceğinizi, nerede yaşayacağınızı, mesleğinizi seçebiliyor ve diğer insanlarla etkileşime geçebiliyorsunuz. Metaverse oyun oynamanın yanı sıra gezmenize, eğitimlere katılmanıza, diğer kullanıcılarla birlikte sinemaya gitmenize, konser ve etkinliklerde bulunmanıza, hatta işinizi yürütebilmenize olanak sağlayan yepyeni bir deneyimi içeriyor.
Aslında kişisel bilgisayarların yaygınlaşması, internetin gelişmesi ve internete bağlı akıllı telefonların herkesçe kullanılır olması sonucunda zaten fiziksel dünyaya paralel sanal bir dünya oluşmuş durumda. Ancak metaverse kavramı ile sanal dünyanın daha da önemli hâle geldiği, özellikle üç boyutlu görselliğin ön plana çıkmasıyla gerçek ve sanal dünyanın birbirinin içine girdiği yeni bir dünya kastediliyor.
Metaverse’e açılan kapı: Sanal gözlüklere ilgi büyüyor mu?
Metaverse evrenine olan ilgi günden güne artarken, kullanıcılar bu deneyimi yaşayabilmek için sanal gözlüklere yöneliyor. Kullanıcıların kendilerini özel olarak hazırlanmış bir sanal ortamda hissetmelerini sağlayan bu cihazlar, insanların gerçek ortamdan tamamen izole olmasını sağlıyor. Sanal gözlükler sayesinde kendinizi aslında olmadığınız bir ortamdaymış gibi hissedip gerçekçi etkileşimlerde bulunabiliyorsunuz.
Metaverse projelerinin gelişmesiyle popülerleşen sanal gözlüklerin satışları da artıyor. Pazar araştırmaları şirketi TrendForce’un raporuna göre 2021 yılında 9,86 milyon sanal gözlük satışı yapılırken 2022 yılında bu sayı neredeyse yarı yarıya artarak 14 milyon civarına ulaştı. Raporda ayrıca 2023 yılında 18 milyondan fazla satış yapılacağı tahmin ediliyor. Öte yandan daha önce bahsettiğimiz IDM’in raporunda da 2026 tahmini olarak 35 milyon adet sanal gözlük satışı tahmin ediliyordu.
Sanal gözlüklere olan ilgi, Metaverse ile ortaya çıkacak yeni alanlara da şimdiden ışık tutuyor. Henüz tam anlamıyla hayata geçmeyen Metaverse evreni, böyle giderse ekonomik olarak ciddi etkilere de sahip olabilir.
Metaverse neden heyecanlandırır?
Metaverse’ü düşünürken, interneti, sosyal ağları, bilgisayar oyunlarını, sanal gerçeklik ve artırılmış gerçeklik gözlüklerini, nesnelerin interneti (IoT: internet of things) cihazlarını, kripto paraları, yüksek hızlı interneti (5G) ve yapay zekâyı hep birlikte değerlendirmek gerekiyor. Bahsi geçen teknolojilerin her birinde yaşanan çığır açıcı gelişmeler daha önce mümkün olmayan yeni bir sanal dünyanın kapılarını aralıyor. Belki de metaverse kavramının insanları heyecanlandırmasının nedeni de budur!
Geçmişte sadece bir fikirden ibaret olan metaverse artık hayata geçirilebilecek düzeye geldi. Metaverse gerçek dünya ile ilişkili bir sanal dünyayı tanımlıyor. Fiziksel dünyada bulunan kişiler; insan bilgisayar etkileşimini sağlayan klavye, oyun çubuğu, gözlük ve kamera gibi çeşitli donanımlar kullanarak sanal dünyadaki avatarlarını kontrol edebiliyor; dijital içerikler üretebiliyor; başkalarıyla iletişime geçebiliyor ve bu etkileşimlerin sonucunda ekonomik bir değer üretebiliyor.
Tabii tüm bu faaliyetlerin gerçek hayata benzer belirli kurallar çerçevesinde biçimlenmesi gerekiyor. Facebook’a göre metaverse, sizinle aynı fiziksel alanda olmayan diğer insanlarla bir arada bulunabileceğiniz bir dizi sanal alan, Facebook’un adını Meta olarak değiştirecek kadar metaverse’e inanan CEO’su Mark Zuckerberg’e göre de metaverse, tümüyle içinde yaşadığımız internet alemini ifade ediyor.
Bazıları metaverse’ü basitçe internetin üç boyutlu (3B) modeli olarak tanımlıyor. İnternet ve bilgisayar ilk ortaya çıktığında, tüm etkileşimler metin tabanlıydı (e-postalar, mesajlar, kullanıcı adları, e-posta adresleri). Sonra yavaş yavaş medya tabanlı (fotoğraflar, videolar, canlı yayınlar) hâle gelmeye başladılar. Kullanıcı arabiriminin ve kullanıcı deneyiminin bir sonraki yükselişinde ise sıra üçüncü boyutun yaygınlaşmasına geldi.
Metaverse kullanıcıların bir avatara sahip olduğu ve avatarları aracılığıyla birbirleriyle etkileşime girdiği bir ortam. Bazı teknoloji uzmanları ise metaverse’ü çok daha farklı yorumluyor. “Metaverse bir ortam değil, bir zamandır.” diyen bu görüşe göre, aslında metaverse sanal dünyanın gerçek dünyadan daha önemli olduğu bir anı ifade ediyor. Son 20-30 yıldır böyle bir dönüşüm yaşanıyor ve sanal dünya gün geçtikçe kıymetli hâle geliyor. Bazıları için iş yeri evindeki dizüstü bilgisayar olmuş durumda. İnsanlar artık sosyal çevresini sosyal medya üzerinden inşa ediyor, arkadaşlarını sanal ortamlardan buluyor.
Metaverse’nin Kullanım Alanları Nedir?
Göz ardı edilmemesi gereken bir gerçek var: Girişte tanımladığımız şekilde bir metaverse henüz yok! Metaverse, daha çok, gelecekle ilgili üzerinde birçok kişi ve kurumun çalıştığı bir kavram. İşin başında olan ve metaverse’ün ilk adımlarını atmaya çalışan birden fazla sanal evren var. Bunları incelemek bize metaverse ile neler yapabileceğimiz konusunda fikir verebilir.
Horizon, Meta (Facebook) tarafından geliştirilen sanal evren. Horizon içerisinde üç ana bölüm bulunuyor: Worlds oyun ve etkileşim odaklı, Venue çeşitli kulüplerde bir araya gelen kişilerin tanışıp sohbet etmesine odaklanmış, Workroom ise iş görüşmeleri için kullanılmak üzere tasarlanmış. Facebook önümüzdeki beş yıl için bu alana en az 10 milyar dolar yatırım yapmayı hedefliyor.
Oyunlar
Axie Infinity, Axie adı verilen Pokémon benzeri yaratıkların bulunduğu bir oyun. Oyunun en önemli özelliği bu karakterle kripto paraları birlikte kullanan bir sanal dünya sunması. Her ne kadar geniş anlamıyla metaverse tanımına uymasa da kripto paranın benzer platformlarda nasıl kullanılabileceğine dair fikir vermesi açısından başarılı bir uygulama.
Minecraft
Benzer şekilde, Minecraft ve Roblox benzeri bir dünya sunan The Sandbox’ta kendi içeriklerinizi üretebilir, NFT uyumu sayesinde, bu ürünleri kullanarak gelir elde edebilirsiniz.
Roblox sanal dünya oyunları arasında en popülerlerden biri. Özellikle çocukların ve gençlerin tercih ettiği oyunda, tek bir oyundan ziyade, kullanıcılar tarafından üretilen farklı türlerde mini oyunlar ve deneyimler sunuluyor. Bu deneyimler içinde metaverse olarak tanımlanan sanal dünyalar da mevcut. Oyuncular Roblox bünyesinde kendi sanal dünyalarını oluşturabilir veya çeşitli oyunlar yazabilir. Ayrıca Roblox, VR gözlükleri de destekleyen yapısı sayesinde, şu anda Metaverse’e yakın “dünyalardan” biridir. 50 milyon aktif oyuncunun bulunduğu oyunda, kullanıcılar farklı karakterlere bürünebiliyor, simülasyonlar yapabiliyor veya gerçek hayattakine benzer iş dünyası deneyimleri yaşayabiliyor. Roblox’ta bir arı olup, bal toplayabilir ya da bir pizzacıda çalışabilirsiniz.
Metaverse nasıl çalışıyor?
Aslında nasıl çalışıyor yerine nasıl çalışacak diye sormamız lazım çünkü ortada henüz hayal edildiği gibi bir metaverse yok. Teknik olarak metaverse’ü bir bilgisayar oyunu gibi düşünebiliriz. Sadece daha kapsamlı ve dış sistemlerle bütünleşik olması gerekiyor. Tanımlandığı şekilde bir metaverse deneyimi için bugün var olan ve henüz var olmayan çeşitli cihazlara ihtiyaç duyuluyor.
Örneğin sanal ve artırılmış gerçeklik deneyimi için çok hafif gözlükler, gelişmiş hologram teknolojileri, etkileşim için çeşitli sensörler, yüksek kapasiteli bilgisayarlar ve yüksek hızlı nternet bağlantısı gibi birçok teknolojinin uyumlu çalışması gerekiyor. Metaverse’ü inşa etmek için gerekenleri teknolojik alt yapı ve bunun üzerinde yükselecek ekosistem katmanı olarak iki düzeyde ele alabiliriz. Bu bölümde her iki düzeyin detaylarına göz atacağız.
Metaverse ekosistemi
Avatar
Dijital ortamlarda kullanıcılar kendilerini avatar ile ifade ederler. Son dönemde birçok oyun ve uygulama avatarların değiştirilmesi ve kolayca düzenlenebilmesi için farklı seçenekler sunuyor. Mevcut teknolojilerle otomatik olarak fiziksel görünümümüze benzer avatarlar oluşturulabilir.
Avatarların tasarımını ve görünümünü etkileyen yüz detayları, jest ve mimikler, bedenin tümüyle var olması, kullanılan stiller, renk, duruş, çözünürlük, hareketlerin doğallığı, gölgelendirme, tepki süresi, gerçek dünyadaki organlarla senkronik çalışma, avatarların birbiriyle etkileşimi gibi etmenler kullanıcıların metaverse’te hissettiği gerçeklik algısını ve memnuniyet düzeylerini etkileyebilir.
İçerik Üretimi
Metaverse’te tüm içeriklerin sadece profesyonel tasarım uzmanlarınca üretilmesi mümkün değil, kullanıcıların da çeşitli kategorilerde içerik üretebilmesi için onlara gerekli araçların sunulması gerekiyor. Bu araçlar arasında sanal klavyeler, iş akış diyagramları, giyilebilir cihazlarla 3B nesne oluşturma, yapay zekâ desteğiyle farklı davranışlar sergileyen karakterler oluşturma, görüntü işleme teknikleriyle fiziksel ortamda yapılan çizimlerin dijitale aktarılması, ileri düzey kullanıcılar için özel hazırlanmış editörler gibi seçenekler bulunuyor.
Sanal Ekonomi
Geçtiğimiz yirmi yıl boyunca, kullanıcıların oyun içi ekonomik sistemler oluşturduğu ve sürdürdüğü örnekler gözlemledik. Uzay temalı oyun EVE quintessen bu konuda başarılı bir örnekti. Ancak bu durum, metaverse geliştiricilerinin EVE’nin başarısını taklit edebileceği ve tüm ekonomik yönetişimi kullanıcılarına devredebileceği anlamına gelmez.
Metaverse içerisinde güçlü bir ticaret potansiyeli de barındırıyor ve buna yönelik gerekli altyapının da hazırlanması gerekiyor. Burada ticaret, tıpkı gerçek hayatta olduğu gibi, kullanıcılar arasında (C2C) veya işletmeden kullanıcıya (B2C) gibi seçenekler de dâhil olmak üzere farklı şekillerde gerçekleşebilir.
Metaverse kullanıcıları birbiriyle yapabilecekleri ticareti NFT kullanarak yürütebilirler. Bunun gerçekleşmesi için ise Metaverse’ün blokzincir teknolojisi ile son derece uyumlu çalışması gerekecek. Bununla birlikte, metaverse ticaretinin mevcut e-ticaretle aynı olmadığını da belirtmemiz gerekir.
Sosyal Kabul
Metaverse’ün başarılı şekilde hayata geçirilebilmesi kullanıcılar tarafından benimsenmesine bağlı. Bunun için mahremiyet, kültürel çeşitlilik, teknoloji bağımlılığı, zorbalık, nesil farklılığı ve çevre duyarlılığı gibi çeşitli etmenlerin dikkate alınması gerekiyor. Bu tür etmenler dikkate alınmadığında metaverse’ün toplum tarafından kabul edilmesi mümkün olmayabilir.
Örneğin Google Glass adındaki AR gözlük yaklaşık on yıl önce tanıtıldığında, sürekli görüntü kaydeden bir gözlükle dolaşmak hem kullanıcıların kendilerinin hem de diğer insanların mahremiyetine zarar vereceği düşünüldüğü için çok büyük eleştiri almış ve henüz yaygınlaşmadan projenin iptal edilmesine neden olmuştu.
Yakın zamanda Facebook tarafından toplanan kişisel verilerin Cambridge Analytica gibi kuruluşlarca kullanılması bir tür skandala dönüşmüş ve birçok soruşturma açılmasına neden olmuştu.
Değerlendirme
Önceleri sadece oyun oynayan kullanıcıların önemsediği sanal eşyalar zaman içinde moda, emlak ve sanat gibi alanlara dâhil olarak milyarlarca dolarlık bir ekonomi hâline geldi. Bitmoji, Memojis, Genies ve Loom gibi uygulamalar sayesinde kişiselleştirilmiş dijital avatarlar yaygınlaştı. Bu tür trendler gerçek ve sanal dünyanın birbirine karışmasını ve birbirini beslemesini sağlıyor.
Örneğin Aglet adındaki uygulama, Pokemon Go tarzı bir oyun ile Sneaker türü ayakkabıların koleksiyonlarını yapanların sanal ayakkabıları bulmasını sağlıyor. Gerçek dünyanın sanalı etkilediği, sanalın da gerçek dünyayı etkilediği bu geçişkenlik yeni ekonomik fırsatlara da kapı aralıyor.
Metaverse nelere etki edecek?
- Metaverse sayesinde markaların ve satıcıların araya aracı koymadan doğrudan kullanıcılara erişmesi daha kolay olacak.
- internet gibi milyonlarca site üzerinden kullanıcılara erişmeye çalışmak yerine çok daha az sayıda sanal dünya üzerinden kullanıcılara erişilebilecek.
- Her markanın kendi web sitesi üzerinden müşterileriyle iletişime geçmesi yerine sanal bir dünyada karşılıklı etkileşim ile alışverişler daha rahat gerçekleşebilecek.
- Apple, Microsoft, Meta ve Amazon gibi büyük teknoloji firmalarının bu alana devasa yatırımlar yaparak büyük aktörler arasında olmak isteyecekleri açık. Sanal ürünler sunmak bugün için moda olabilir ancak önümüzdeki beş yıl içinde trend, büyük olasılıkla sürükleyici bir alışveriş deneyimi sunan daha eksiksiz ve daha ayrıntılı sanal evrenler tasarlamaya doğru gidecek.
Sonuç olarak metaverse’ü ister yeni bir konsept olarak değerlendirin, isterseniz de sadece bir pazarlama hamlesi olarak kabul edin, gerçek hayatla sanalın birbirine karıştığı yeni bir dünyaya doğru gittiğimiz açık.
Metaverse için iddia edilenlerin bir kısmı hâlihazırda gerçekleşse de bazıları için epey beklememiz gerekecek. Bu gibi dönüşümlerin getirdiği fırsatları iyi değerlendirebilmek için bilgi kirliliğinden uzak durup sunulan ürün ve hizmetleri iyice araştırdıktan sonra kullanmanın daha doğru olacağını düşünüyoruz.
Metaverse’te arsa nasıl satın alınır?
Metaverse dünyasında yapılan yatırımların ödemesi genelde kripto paralar vasıtasıyla gerçekleşiyor. Platformların kendi belirledikleri kripto para birimleri mevcut ve bu para birimleriyle ödeme kabul ediyorlar. Metaverse dünyasında alım satım işlemlerinde yaygın olarak ön plana çıkan diğer bir ödeme şekli ise NFT yoluyla ödeme.
Öncelikle arsa satın almak istediğiniz metaverse platformunu belirlemelisiniz. Bu konuda ön plana çıkan birkaç platform var ve bunların her biri birbirinden bağımsız sanal dünyalar. Yatırım yapacağınız platformu belirledikten sonra bu platformda kendinize bir hesap oluşturun.
Hesabınızı oluşturduktan sonra satın almak istediğiniz arsayı belirleyin. Tabi belirtmekte fayda var ki satın alacağınız arsanın henüz satılmamış olması gerekiyor. Yatırım bütçenize uygun ve satışta olan bir arsa bularak nereyi satın alacağınıza karar vermeniz gerekiyor.
Sonraki adım olarak, dijital cüzdanınızı platformdaki hesabınızla eşleştirmeniz gerekli. Bunu yapabilmek için ise bir dijital cüzdanınız olması gerekiyor.
Metamask şu an piyasada en yaygın ve geçerli dijital cüzdan konumunda ve birçok metaverse platformu ile uyumlu biçimde çalışıyor.
